Hạt Dổi

Là một loại hạt của Tây Bắc, cùng với hạt mắc khén, hạt dổi được sử dụng làm gia vị cho nhiều món ăn ở Tây Bắc.

Hiện nay chưa có một công trình khoa học nào báo cáo về hạt dổi này, hiện cả trên wikipedia với cụm từ tìm kiếm trên google hạt dổi wiki cũng không có. Những chia sẻ ở đây hoàn toàn là kiến thức ông cha chúng tôi truyền lại cho con cháu Tây Bắc. Nào, giờ chúng ta cùng bắt đầu đi tìm hiểu về hạt dổi, tôi cá là bạn sẽ ngạc nhiên về loại gia vị “vàng đen” này đấy.

Hạt dổi tất nhiên được lấy từ cây dổi, nhưng không phải hái, mà là “nhặt” . Vì sao vậy, vì cây dổi có hạt làm gia vị cao lắm, có cây cao đến vài chục mét, cây to đến người lớn ôm không xuể, sao mà hái được.

Cây dổi rừng

Cây hạt dổi thân gỗ, thằng, và rất cao, gỗ dổi quý, có thớ mịn, dai và rất chắc chắn. Họ cây dổi cũng có vài loại, và không phải loại nào cũng cho hạt dổi để làm gia vị. Có cây chỉ dùng để làm nhà, mà chúng tôi gọi là cây dổi tẻ, hạt dổi tẻ rất cứng, mùi hắc chứ không thơm như hạt dổi nếp bình thường, nên không sử dụng làm gia vị.

Tuy nhiên một số cửa hàng vì lợi nhuận đang cung cấp loại hạt dổi này, bịp khách với cái tên hạt dổi rừng đặc sản gia vị Tây Bắc, khách hàng khó có thể phân biệt được. Nhưng đừng lo, lát nữa thôi tôi sẽ chỉ cho anh chị biết cách phân biệt các loại hạt dổi rừng này.

Hạt dổi mọc chủ yếu ở các đồi núi vùng Tây Bắc. Ở mỗi nơi, hạt dổi đềutrở thành nét nổi tiếng và là đặc sản của vùng như đặc sản hạt dổi Hòa Bình, Lai Châu, Sơn La, Điện Biên,…

Muốn thu hoạch hạt dổi rừng, chúng tôi phải “nhặt”, thậm chí còn sử dụng bạt, lưới giăng dưới gốc cây vì sợ bỏ sót hạt. Có lần đang nhặt hạt dổi, tôi nói vui với anh em: Người miền xuôi có câu cửa miệng là há miệng chờ sung, còn chúng tôi “há miệng chờ hạt dổi” hehe. Đấy, nguyên công đoạn này thôi, anh chị cũng đã thấy được hạt dổi quý đến nhường nào, chả thế mà gọi nó là vàng đen của Tây Bắc.

Hạt dổi dùng để làm gì

Để nói về hạt dổi và tác dụng của nó, cõ lẽ nhiều người sẽ biết hạt dổi dùng để làm thịt trâu gác bếp, đúng nhưng hạt dổi còn dùng làm nhiều việc như:

Dùng làm đồ chấm

Tất nhiên rồi, một mâm cỗ dịp đặc biệt ở Tây Bắc thì không thể thiếu món chấm có gia vị “vàng đen” này được. Dưới đây là các món chấm của bà con Tây Bắc chúng tôi:

Vua gia vị chấm của Tây Bắc, chẩm chéo cực kì ngon, ngon đến mức không có ngôn từ nào có thể diễn tả. Sự kết hợp hoàn hảo của hạt dổi, mắc khén và hơn 10 loại gia vị khác tạo nên món chấm có thể tác động đến từng xúc giác. Chẩm chéo có thể dùng để chấm tất cả các món thịt, cá,rau,…

Một món đơn giản của chẩm chéo, món này phù hợp với cả anh chị em miền xuôi ở thành phố, hoàn toàn có thể chế biến cho bữa ăn hàng ngày. Nguyên liệu của chẩm đơn giản gồm: bột canh( muối), ớt tươi, mắc khén và hạt dổi. Ớt có thể nướng qua, sự kết hợp của bộ đôi gia vị mắc khén và hạt dổi tạo cho món chấm có mùi thơm ngào ngạt, vị cay của ớt, hoàn quyện lại, không thể chê được. Hoặc nếu không có mắc khén, một đĩa hạt dổi trộn muối thôi cũng đã làm ngất ngây những món ăn chấm với gia vị này rồi.

Dùng ướp đồ nướng

Uớp thịt nướng, cá nướng với mắc khén và hạt dổi, tẩm ướp cho thịt, cá ngấm đều gia vị trong 15 phút. Đem lên nướng, mùi thơm của mắc khén và hạt dổi đem lên nướng sẽ làm bạn thấy cái vị ngon ngạt ngào cực thú vị của Tây Bắc. Hoặc nếu không có hạt dổi, anh chị cũng có thể sử dụng nguyên mắc khén , như thế cũng đã rất ngon rồi!

Gia vị của Thịt Gác Bếp

Món thịt gác bếp cũng là một đặc sản nổi tiếng không kém của Tây Bắc. Với cách chế biến rất cầu kì, người Thái sử dụng thịt của những con trâu, bò được nuôi thả tự nhiên, sau đó tẩm ướp các gia vị và treo lên gác bếp trong hàng tháng trời. Món thịt gác bếp nhìn bề ngoài đen như que củi, nhưng bên trong miếng thịt lại hồng hào, có thể ăn được luôn vì đã chín qua tác dụng nhiệt của khói bếp.

Ai đã từng ăn thịt trâu gác bếp chắc hẳn sẽ không quên được hương thơm và cái vị cay cay tê tê đầu lưỡi của đặc sản này. Vị cay cay và hương thơm đó đến từ tẩm ướp mắc khén và hạt dổi.

Ăn miếng thịt, xuýt xoa vì vị cay, miếng thịt xuống cuống họng, cảm nhận được vị ngọt của thịt trâu rừng còn đọng lại ở cuống họng, thật đúng là mĩ vị nhân gian.

Hạt dổi dùng ngâm rượu

Chưa có nghiên cứu khoa học chính thức công bố về quả dổi có tác dụng gì và hạt dổi ngâm rượu có tác dụng gì. Nhưng ở Tây Bắc chúng tôi rượu hạt dổi dùng để xoa bóp hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp như: thoái hóa khớp, thoát vị đĩa đệm, viêm khớp, gai cột sống,…

Tuy nhiên tôi khuyến cáo anh chị không nên thử sử dụng hạt dổi ngâm rượu trước khi có công bố khoa học chính thức về tác dụng chữa bệnh của hạt dổi.